Bitki özleri güçlü etkilere sahiptir. Glikoz metabolizması, hücrelere ve dokulara enerji tedarikini düzenleyerek hayati fonksiyonları besler. Ruminantlarda bu süreç, periferik dokularda düşük glikoz konsantrasyonları ve düşük insülin yanıtı ile karakterize edilir (Bell, Bauman, 1997; Sasaki 2002).
Süt inekleri daha da zorlu ve son derece yoğun bir fizyolojik sürece sahiptir: süt üretimi için çok miktarda glikoza gerek duyarlar ve gebelik ile laktasyon arasında sadece kısa bir geçişe sahiptirler.
Gilikoz temini ise daha farklı bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Monogastrik (tek mideli) türlerde, ana glikoz kaynağı bağırsaklarda, sindirilen gıdalardan emilirken, ruminantlar esas olarak karaciğer glukoneogenezi tarafından üretilen glikoza bağlıdır. Birincil glukojenik öncü, substratların %60’ından fazlasını temsil eden propiyonattır. Bunu yaklaşık %20 ile laktat, ardından amino asitler, küçük uçucu yağ asitleri (valerat, izobutirat) ve gliserol izler (Drackley ve diğerleri, 2001).
Bir diğer konu ise gilikoz alımı konusu. Glikozun hücreler tarafından etkili bir şekilde emilebilmesi için glikoz taşıyıcı (GLUT) moleküller tarafından taşınması gerekir. Her biri belirli bir role ve çalışma moduna sahip 13 farklı GLUT türü vardır. GLUT1 molekülleri, bazal glukoz konsantrasyonuna yanıt verir ve vücuttaki tüm dokularda bulunur (De Koster ve Opsomer, 2013). Çeşitli GLUT molekülleri arasında, sadece GLUT4 insülin stimülasyonuna yanıt verir ve iskelet kası, adipoz ve kalp dokuları tarafından glikoz alımını kolaylaştırır. Meme bezindeki glikoz alımı ise özel bir durumdur: esas olarak GLUT1 ve GLUT8 tarafından yönlendirilir ve GLUT4’ün yokluğu ile karakterize edilir. Başka bir deyişle, burada glikoz metabolizması süreci insülin tarafından düzenlenmez. Miktar açısından, meme bezi mevcut glikozun % 50’sinden fazlasını emer ve üretim zirveye ulaştığında bu sayı % 85’e kadar çıkabilir.
Süt üretimini artırmak için bitki özlerinden yararlanma
Süt üretimi, “glikoz koruyucu” etkiyi teşvik ederek ve glukoneogenez inhibisyonunu sınırlandırarak geliştirilebilir. Daha düşük insülin seviyelerinin glikoz dağılımında bir değişikliğe yol açabileceği, meme bezine daha fazla yön verebileceği ve böylece süt üretimini artırabileceği hipotezi ile başladık. Rumen korumalı kapsaisinoid (RPC) takviyesinin, kan şekeri ve insülin konsantrasyonunu ölçen bir glikoz tolerans testine verilen yanıt üzerindeki etkisini değerlendirmek için çalışma yapılmıştır (Oh ve diğerleri, 2017).
Glikoz konsantrasyonu, glikoz yüklemesinden sonra RPC takviyesinden etkilenmemiştir. Bununla birlikte, kontrol ile karşılaştırıldığında, RPC, glukoz yüklemesinden sonra serum insülin konsantrasyonunu azaltmıştır. İnsülin konsantrasyon eğrisi altındaki alan, RPC ile % 25 azaltılmıştır (Bkz. Şekil 1). Bu çalışmada, kuru madde alımı, RPC takviyesinden etkilenmemiştir ve kontrol grubuna kıyasla RPC uygulanan grupta süt verimi artma eğiliminde olmuştur. Kuru madde alımı RPC’den etkilenmemiştir ve yem verimliliği, RPC takviyesi ile doğrusal olarak artmıştır. Bu arada NEFA ve BHB düzeylerinde önemli bir fark gözlenmemiştir.
2020-2021 yıllarında, buzağılamadan 21 gün öncesine kadar, ticari koşullar altında sütte 60 gün boyunca RPC takviyesini değerlendirmek için bir deneme yapılmıştır. Enerjisi düzeltilmiş sütte %8,6 artışla RPC alan inekler için genel performans iyileştirilmiştir (Bkz. Şekil 2 – günlük süt verimi). Ayrıca, buzağılamadan 3 gün sonra artan kan şekeri, insülin yanıtında ve karaciğer glukoneogenezinde potansiyel bir değişikliğe işaret etmektedir.
Referanslar:
1. AW Bell AW, DE Bauman DE. Adaptations of glucose metabolism during pregnancy and lactation. J Meme Bezi Biol Neoplazisi 1997;2(3): 265 -78.
2. JK Drackley JK, TR Overton, GN Douglas. Adaptations of glucose and long-chain fatty acid metabolism in liver of dairy cows during the periparturient period. 2001 J Dairy Sci 84:E100–12.
3. J De Koster, G Opsomer.2013. Insulin Resistance in Dairy Cows. Vet Clin Food Anim 29 (2013) 299 -322
4. J. Oh, M. Harper, F. Giallongo, D. M. Bravo, E. H. Wall ve A. N. Hristov. 2107. Effects of rumen-protected Capsicum oleoresin on productivity and responses to a glucose tolerance test in lactating dairy cows. J. Dairy. Sci 100: 1 -14
5. S Sasaki. Mechanism of insulin action on glucose metabolism in ruminants. Anim Sci J 2002;73(6): 423 -33