Sığır ayak anatomisi, ayak banyosu ve tırnak bakımı konusunu biraz detaylandırmak istiyoruz. Yetiştiricilerin çoğu kez göz ardı ettikleri ve önemsemedikleri işlerin başında tırnak bakımı gelmektedir. Uygun ayak banyosu ve tırnak bakımı ayak hastalıklarının önlenmesinde en etkili yoldur.

Sığırların tırnak sorunlarının ekonomik bedeli; süt verimini % 20-25 dolayında düşürmesi ve tırnak rahatsızlığı görüldükten sonra yapılan tedavi masrafları olarak belirtilir. Sığırlarda tırnak sorunlarıyla daha az karşılaşmak için en azından iki ayda bir hayvanların tırnakları kontrol edilmelidir. Bu işlem; sağım esnasında hayvanların temiz ve düz bir zeminde yürümeleri esnasında yapılabilir. Tırnak bakımı; genç sığırlarda ilk kez 9-12 aylıkken, ineklerde yılda en az iki kez (altı ay ara ile), damızlık boğalarda ise 4 ayda bir olarak doğru bir şekilde kontrol edilmelidir. Hayvanların sürekli olarak izlenmesi ve normal yürüyemeyen veya tırnakları uzayan hayvanların derhal muayene edilmesi gerekmektedir. Tırnak bakımı meraya çıkmadan en az 4 hafta önce yapılmalıdır. Mera dönemi bittiğinde sürü ahıra alınmadan önce tırnak bakımı yinelenir. Tırnak bakımında ilk anlaşılacak nokta yaşamsal faaliyetlerini rahatlıkla gerçekleştirebileceği sağlıklı uzunlukta ve dokuda olması için tırnakta yapılan; kesme ve dezenfekte etme işlemleridir.

Tırnak Bakımının Amacı;
Tırnak çatlakları, tırnak düşmesi ve tırnak kalınlaşması, taban ezikliği, taban ülserleri ve ökçe aşınması, laminitisler, kıl torbası yangıları, tırnak arası yaralar, eklem şişmeleri, tendonların (ayak bağları) zedelenmesi gibi hastalıkların erken teşhisi, tedavisi ve önlenmesi amacı ile yapılır.

Ayak Banyoları
Ayak ve tırnak sağlığını korumak, tırnağın dayanıklılığını artırmak ve ayak hastalıklarını tedavi etmek amacı ile hayvanların yürütülerek içinden geçirildikleri veya bir süre içinde tutuldukları, içi özel solüsyonlu su dolu havuzlardır. Ayak banyolukları taşınabilir veya sabit olarak yapılabilir.  

Ayak Banyosunun Amaçı;
Oluşan enfeksiyonu elimine etmek, ayak üzerinde bulunan bakterileri öldürmek dezenfeksiyonunu sağlamak, tırnak üzerindeki dışkı, çamur kalıntılarını temizlemek, tırnakları kuvvetlendirmek, tırnak çevresi deriyi kuvvetlendirmektir. Fakat ayak banyoları ekstra iş gücü istediğinden, ekonomik giderleri daha fazla olduğundan ve çevre, insan, hayvana zararlı kimyasallar kullanımı olduğundan dezavantajlara sahiptir. Antibiyotikler, formalin % 5, bakır sülfat % 5, çinko sülfat % 5, organik asit ürünlerinin ayak banyosunda kullanımı ve faydaları kanıtlanmış iken; hipoklorit, tuzlu su, kireç, tescilli dezenfektan, glutaraldehit, kombine ürünler ve sıcak suyun etkinliği henüz kanıtlanmamıştır. Sıcak su, ayak ve meme enfeksiyonlarının yayılma riski eğer yüksekse kullanılabilir, bir sıcak su banyosu, bir ayak banyosu şeklinde uygulanmaktadır.

Ayak Banyosu Uygulama Protokolünde Dikkate Alınacak Noktalar
Tedavi gerektiren olguların sağaltımından önce ayak banyosu uygulamak tedavi oranını arttırır. Antibiyotik ayak banyosu, antibiyotik sprey veya % 10’luk bakır sülfat kullanılabilmektedir. Günlük ayak banyosu;

  • Formalin (% 4-6’lık bir ürün ise 3-5 günde bir, % 3-4’lük bir ürün ise günde iki kez uygulanmalı, % 5-10’luk ise haftada bir defa uygulanır.)
  • Bakır sülfat (% 5-10’luk bir ürün ise haftada 3 gün, % 2’lik bir ürün ise günde iki kez uygulanmalıdır.)
    Formalin, çinko sülfat ve bakır sülfat kullanılamadığı zaman kullanılabilecek diğer bir antiseptik ise % 2 hipoklorittir.
  • Ayak banyoları ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da ayağında lezyon bulunan hayvanlarda acıya neden olan formalin banyolarıdır. Bu banyo ayak lezyonu bulunan hayvanlarda strese neden olabilmektedir. Bu nedenle kullanımına karar vermeden önce daha az acı veren ürünleri denemekte fayda vardır.